ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΣ: Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται να δημιουργήσει ένα «Υπουργείο της Αλήθειας», παρόμοιο με εκείνο στο δυστοπικό βιβλίο «1984» του Τζορτζ Όργουελ, όπως αποκαλύπτει η εφημερίδα Guardian.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Αν και η βρετανική εφημερίδα Guardian είχε πράγματι πρόσβαση σε έγγραφα της ΕΕ σχετικά με τη δημιουργία ενός Κέντρου για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα, αυτό σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί «υπουργείο», ούτε με την επίσημη ούτε με την οργουελική έννοια του όρου. Πρόκειται για ένα σχέδιο που παρουσιάστηκε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης. Θα πρόκειται για ένα κέντρο που θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη να ανταλλάσσουν πληροφορίες και έγκαιρες προειδοποιήσεις σχετικά με την παραπληροφόρηση, καθώς και να ευαισθητοποιούν το κοινό πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Δεν θα έχει καμία εκτελεστική εξουσία με τη στενή, «υπουργική» έννοια και η συμμετοχή δεν θα είναι υποχρεωτική, καθώς θα βασίζεται στην εθελοντική συμμετοχή των κρατών.
Αρχές Νοεμβρίου, διαδικτυακά άρθρα κυκλοφόρησαν με τον ισχυρισμό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να δημιουργήσει ένα «υπουργείο της αλήθειας», πανομοιότυπο με εκείνο του δυστοπικού μυθιστορήματος του Βρετανού συγγραφέα Τζορτζ Όργουελ, «1984». Ιστότοποι στα ελληνικά, όπως τα ProNews.gr, Iskra.gr, Triklopodia.gr και Anazitiseis.gr, υποστηρίζουν μεταξύ άλλων ότι η ΕΕ θα δημιουργήσει έναν οργανισμό τύπου «υπουργείου της αλήθειας», «ακριβώς όπως στο μυθιστόρημα “1984”», προκειμένου να παρακολουθεί και να αντιμετωπίζει αυτό που αποκαλεί «ξένη παραπληροφόρηση», σύμφωνα με έγγραφο που διέρρευσε ο Guardian.
Οι ίδιοι ισχυρισμοί έχουν κοινοποιηθεί στα ελληνικά και στο YouTube, καθώς και στο Facebook, εδώ, εδώ και εδώ.
Αν και ο Guardian αποκάλυψε πράγματι λεπτομέρειες για το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να δημιουργήσει ένα «Κέντρο για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα», με στόχο την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, οι τίτλοι και οι ισχυρισμοί σύμφωνα με τους οποίους η ΕΕ θέλει να δημιουργήσει ένα «υπουργείο της αλήθειας» όπως στο δυστοπικό μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ, είναι παραπλανητικοί και στερούνται πλαισίου.
Το σχέδιο αυτό είχε παρουσιαστεί συνοπτικά από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά την ομιλία της «State of the Union», στις 10 Σεπτεμβρίου 2025. Στην ομιλία της είχε, μεταξύ άλλων, δηλώσει: «Η δημοκρατία μας δέχεται επίθεση. Η άνοδος της χειραγώγησης της πληροφορίας και της παραπληροφόρησης διχάζει τις κοινωνίες μας. Δεν διαβρώνει μόνο την εμπιστοσύνη στην αλήθεια, αλλά και στη δημοκρατία την ίδια. Γι’ αυτό έχουμε επείγουσα ανάγκη για μια Ευρωπαϊκή Ασπίδα για τη Δημοκρατία. Χρειαζόμαστε περισσότερες ικανότητες για να παρακολουθούμε και να εντοπίζουμε τη χειραγώγηση της πληροφορίας και την παραπληροφόρηση. Έτσι, θα δημιουργήσουμε ένα νέο Ευρωπαϊκό Κέντρο για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα. Αυτό θα συγκεντρώσει όλη την τεχνογνωσία και τις δυνατότητες των κρατών-μελών και των γειτονικών χωρών».
Περισσότερες λεπτομέρειες για αυτό το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα δεν είχαν δοθεί από την Επιτροπή. Ευρωβουλευτές ζήτησαν επιπλέον διευκρινίσεις, με γραπτές ερωτήσεις, όπως αυτή της Άννα Καταρίνα Μεντές, από την βουλευτική ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η οποία αναφέρει ότι, παρά το γεγονός πως η πρωτοβουλία είναι σημαντική, «πολλές λεπτομέρειες φαίνεται να παραμένουν ασαφείς».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το σχέδιό της για αυτό το Κέντρο Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας στις 12 Νοεμβρίου 2025.
Τι ισχύει
Μια προηγμένη αναζήτηση στο διαδίκτυο μας επέτρεψε να εντοπίσουμε αυτό που φαίνεται να είναι η πηγή του ισχυρισμού, δηλαδή ένα άρθρο του ρωσικού μέσου RT International, το οποίο περιείχε παρόμοιο ισχυρισμό ότι η ΕΕ ετοιμάζεται να δημιουργήσει ένα «υπουργείο της αλήθειας», με την οργουελική έννοια του όρου.
Το RT, παλαιότερα Russia Today, είναι ένα μέσο ενημέρωσης που χρηματοδοτείται από το ρωσικό κράτος. Το συγκεκριμένο μέσο έχει υποστεί κυρώσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες και οι δραστηριότητές του έχουν ανασταλεί στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την ΕΕ, το μέσο αυτό δεν λειτουργούσε ως ανεξάρτητο δημοσιογραφικό όργανο, αλλά ως ένας δίαυλος συντονισμένος με το Κρεμλίνο για τη διάδοση ψευδών πληροφοριών και τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης. Το RT δικαιολογούσε επίσης τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Έρευνες, όπως αυτή των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) στα Βαλκάνια, έχουν δείξει πώς το RT προωθεί αφηγήσεις υπέρ του κρεμλίνου. Ο βρετανικός ρυθμιστής μέσων ενημέρωσης, η Ofcom, έχει επανειλημμένα επιβάλει κυρώσεις στο RT για τις παραβιάσεις της αρχής της αμεροληψίας στην κάλυψη της εισβολής στην Ουκρανία, μέχρι και την ανάκληση της άδειας εκπομπής του στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2022.
Ωστόσο, εξετάζοντας την παρουσίαση στην ενημέρωση Τύπου για την πρωτοβουλία European Democracy Shield και τη Στρατηγική για την Κοινωνία των Πολιτών στις 12 Νοεμβρίου 2025, προκύπτει ότι η ΕΕ δεν δημιουργεί ούτε σκοπεύει να δημιουργήσει έναν οργανισμό αντίστοιχο με το «Υπουργείο της Αλήθειας» που περιγράφεται στο δυστοπικό μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ «1984».
Πράγματι, η αναλυτική παρουσίαση της ΕΕ δεν αναφέρει πουθενά κάποιον κεντρικό μηχανισμό που θα επέτρεπε στην Ένωση να αποφασίζει μόνη της «τι είναι αληθινό και τι ψευδές». Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία περιορίζεται στον συντονισμό εργαλείων εντοπισμού παραπληροφόρησης, χωρίς άμεση εξουσία επί του περιεχομένου που δημοσιεύουν οι πολίτες ή τα μέσα ενημέρωσης σε ολόκληρη την ΕΕ.
Αν εξετάσουμε την περιγραφή του «Υπουργείου της Αλήθειας» στο 1984, ο ρόλος του είναι να επιβάλλει μία μοναδική επίσημη εκδοχή της πραγματικότητας και να λογοκρίνει κάθε αντίθετη πληροφορία. Όμως, τίποτα στα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν προβλέπει μια κεντρική αρχή που «ορίζει» την αλήθεια ή μια εξουσία που επιδιώκει να απαγορεύσει περιεχόμενο για ιδεολογικούς λόγους. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία αναφορά σε επαναγραφή γεγονότων, επιβολή κρατικής προπαγάνδας ή οποιοδήποτε ανάλογο μέτρο.
Έτσι, το νέο αυτό Ευρωπαϊκό Κέντρο Δημοκρατικής Ανθεκτικότητας δεν έχει ρόλο λογοκρισίας. Αντίθετα, περιγράφεται ως μια πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών-μελών και συντονισμού πόρων για την αντιμετώπιση ξένων παρεμβάσεων. Στόχος του είναι να δικτυώσει ερευνητές, μέσα ενημέρωσης, fact-checkers και ΜΚΟ.
Το κέντρο δεν έχει καμία αποφασιστική εξουσία: δεν έχει τη δυνατότητα να «μπλοκάρει» ιστοσελίδες ή μέσα ενημέρωσης, ούτε να επιβάλλει κυρώσεις ή να διαγράφει περιεχόμενο. Λειτουργεί αποκλειστικά ως δομή συντονισμού. Άλλωστε, υφίστανται σημαντικές θεσμικές δικλίδες ασφαλείας — όπως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα ευρωπαϊκά δικαστήρια και οι συνθήκες της ΕΕ (όπως η ΕΣΔΑ, η Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση κ.ά.) — που θα καθιστούσαν αδύνατη τη δημιουργία ενός οργάνου με οργουελικά χαρακτηριστικά.
Οι συνθήκες και οι θεσμοί αυτοί επιβάλλουν την προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης, γεγονός που καθιστά ανέφικτη τη σύσταση ενός τέτοιου «υπουργείου». Επιπλέον, ο κοινοβουλευτικός και δικαστικός έλεγχος των θεσμών, καθώς και η απαιτούμενη διαφάνεια των διαδικασιών της ΕΕ και των κρατών-μελών, καθιστούν ένα «υπουργείο της αλήθειας» απολύτως ασύμβατο με το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο.
Αυτό που προβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από το συγκεκριμένο σχέδιο είναι η αντιμετώπιση των ξένων παρεμβάσεων, ιδιαίτερα όσων σχετίζονται με τη χειραγώγηση της πληροφορίας από μη ευρωπαϊκούς δρώντες. Έρευνα του BBC, τον Σεπτέμβριο του 2025, έδειξε πώς ένα μυστικό δίκτυο χρηματοδοτούμενο από τη Ρωσία επιχειρούσε να διασπείρει παραπληροφόρηση προκειμένου να επηρεάσει εκλογές στην Ευρώπη.
Το ίδιο έχει συμβεί και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο στόχος δεν είναι ο έλεγχος του εσωτερικού δημόσιου διαλόγου, αλλά η αντιμετώπιση υπαρκτών εχθρικών επιχειρήσεων που στοχεύουν τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες.
Πέρα από τις φιλοδοξίες που παρουσιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι επικρίσεις σχετικά με αυτό το σχέδιο εντοπίζονται αλλού. Πράγματι, όπως το επισημάνει το Euronews, ορισμένοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι, παρότι το σχέδιο αυτό αποτελεί ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, πάσχει ωστόσο από ένα χάσμα μεταξύ των προθέσεων και των πραγματικών μέσων που διατίθενται.
Οι επικρίσεις αφορούν κυρίως την έλλειψη σαφήνειας σχετικά με τη χρηματοδότηση, τη στιγμή που οι ρωσικές επιχειρήσεις επιρροής εκτιμάται ότι διαθέτουν τεράστιους προϋπολογισμούς της τάξης των δύο έως τριών δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Ορισμένοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών φοβούνται έτσι ότι η «ασπίδα της δημοκρατίας» θα παραμείνει σε μεγάλο βαθμό μια διακήρυξη προθέσεων, εάν δεν εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι στο πλαίσιο του μελλοντικού κοινοτικού προϋπολογισμού που βρίσκεται σήμερα υπό διαπραγμάτευση.
Άλλες επικρίσεις αφορούν την άνιση εφαρμογή των κανόνων που έχουν ήδη υιοθετηθεί, ιδίως εκείνων που ρυθμίζουν τις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες. Πολλοί πολιτικοί αξιωματούχοι επισημαίνουν την έλλειψη αποφασιστικότητας της Επιτροπής απέναντι σε παράγοντες όπως το TikTok ή οι αμερικανικοί τεχνολογικοί κολοσσοί, ορισμένοι εκ των οποίων κατηγορούνται για επιχειρήσεις παραπληροφόρησης ή αλγοριθμικές παρεμβάσεις.
Παρά την υιοθέτηση του Digital Services Act, του AI Act και του European Media Freedom Act, οι προβλεπόμενες κυρώσεις καθυστερούν να εφαρμοστούν, γεγονός που τροφοδοτεί αμφιβολίες ως προς τη βούληση των Βρυξελλών να εφαρμόσουν πλήρως τα ίδια τους τα εργαλεία. Για τους επικριτές, η πραγματική δοκιμασία του μηχανισμού δεν βρίσκεται στη δημιουργία ενός νέου στρατηγικού πλαισίου, αλλά στην ικανότητα της Επιτροπής να εφαρμόσει με συνέπεια τους υφιστάμενους κανόνες, να αντιμετωπίσει τους τεχνολογικούς κολοσσούς και να εξασφαλίσει ουσιαστική προστασία του δημοκρατικού διαδικαστικού συστήματος ενόψει κρίσιμων εκλογών σε πολλά κράτη-μέλη.
Συμπέρασμα
Αν και η βρετανική εφημερίδα Guardian είχε πράγματι πρόσβαση σε έγγραφα της ΕΕ σχετικά με τη δημιουργία ενός Κέντρου για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα, αυτό σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί «υπουργείο», ούτε με την επίσημη ούτε με την οργουελική έννοια του όρου. Πρόκειται για ένα σχέδιο που παρουσιάστηκε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά την ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης. Θα πρόκειται για ένα κέντρο που θα επιτρέπει στα κράτη-μέλη να ανταλλάσσουν πληροφορίες και έγκαιρες προειδοποιήσεις σχετικά με την παραπληροφόρηση, καθώς και να ευαισθητοποιούν το κοινό πάνω σε αυτά τα ζητήματα. Δεν θα έχει καμία εκτελεστική εξουσία με τη στενή, «υπουργική» έννοια και η συμμετοχή δεν θα είναι υποχρεωτική, καθώς θα βασίζεται στην εθελοντική συμμετοχή των κρατών.
