Ομάδα και Σκοπός
Η ομάδα απαρτίζεται από τους:
Ιάκωβος Μυλωνάς – Ιδρυτής – Fact Checker
Δρ. Ανδρέας Ανδρέου – Ιδρυτής – Fact Checker
Δρ. Λουκία Ταξιτάρη – Αρχισυνταξία – Fact Checker
Αλέξανδρος Ευστρατίου – Fact Checker
Νεκτάριος Αλέξανδρος Δαμιανού – Fact Checker
IT Support
Παντελίτσα Λεωνίδου
Το Κέντρο Fact Check Cyprus εντάχθηκε στις 20 Νοεμβρίου 2023 στη Μονάδα Κοινωνικής Πληροφορικής του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ) και αποτελεί την κορύφωση μίας συνεργασίας ατόμων που ασχολούνται με την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης από Κύπρο και Ελλάδα. Το ΤΕΠΑΚ είναι δημόσιο ακαδημαϊκό ίδρυμα στην Κύπρο και αποτελεί μη κερδοσκοπικό οργανισμό, πράγμα που ισχύει και για το Fact-Check Cyprus. Ο στόχος του Κέντρου είναι διπλός: από τη μία πλευρά η αποδόμηση ψευδών ειδήσεων και από την άλλη η εκπαίδευση του κοινού σε θέματα καταπολέμησης παραπληροφόρησης και του κοινού στον ψηφιακό γραμματισμό (media literacy). Η επιλογή της θεματολογίας γίνεται αποκλειστικά από τη συντακτική ομάδα του Fact-Check Cyprus.
Σκοπός: Η παραπληροφόρηση μπορεί να διαταράξει τη ζωή των ανθρώπων, να ενισχύσει τη διχόνοια και να προωθήσει τον διχασμό και την πόλωση. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων αποτελεί τον βασικό στόχο του Fact-Check Cyprus. Παράλληλα, θέλουμε να ενημερώνουμε το κοινό για τρόπους ανάπτυξης κριτικής σκέψης και διάκρισης αληθών από ψευδείς ειδήσεις.
Αρχές: Δίνουμε προτεραιότητα στην ακρίβεια της πληροφόρησης, τη διατήρηση της ανεξαρτησίας, τη λογοδοσία, την αμεροληψία και τη διαφάνεια. Η διασταύρωση και η επαλήθευση των πληροφοριών είναι κρίσιμης σημασίας. Κάθε στοιχείο πρέπει να εξετάζεται με λεπτομέρεια και να τεκμηριώνεται με έγκυρες πηγές. Οι οργανισμοί ελέγχου γεγονότων όπως το Fact-Check Cyprus πρέπει να παραμένουν ανεξάρτητοι από πολιτικά, οικονομικά και ιδεολογικά συμφέροντα. Η μεθοδολογία και οι πηγές που χρησιμοποιούμε για τον έλεγχο είναι διαφανείς. Οι αναγνώστες έχουν πρόσβαση στις πληροφορίες που τεκμηριώνουν τον έλεγχο και μπορούν να τον αναπαράγουν. Εάν γίνουν λάθη, τα αναγνωρίζουμε και τα επισημαίνουμε δημόσια. Λειτουργούμε ανεξάρτητα, χωρίς εξωτερικές επιρροές, ώστε να διατηρούμε την ακεραιότητά μας και την εμπιστοσύνη του κοινού. Μοναδικοί στόχοι μας είναι η ενημέρωση του κοινού για θέματα που αφορούν την παραπληροφόρηση και τις ψευδείς ειδήσεις, καθώς και ο εγγραματισμός στα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα.
Το Fact-Check Cyprus είναι μέλος του δικτύου European Digital Media Observatory (EDMO). Η συνεισφορά μας αφορά την υποβολή μηνιαίων αναφορών για τα θέματα παραπληροφόρησης στην Κύπρο και δεν είναι αμειβόμενη.
Το Fact-Check Cyprus είναι μέλος του International Fact-Checking Network (IFCN). Το IFCN είναι ένας διεθνής οργανισμός που ελέγχει και εποπτεύει τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί ελέγχου γεγονότων λειτουργούν. Οι κανόνες του IFCN προωθούν τη διαφάνεια, την ανεξαρτησία και την ακρίβεια στον έλεγχο γεγονότων. Η ετήσια αξιολόγηση των οργανώσεων ελέγχου γεγονότων από το IFCN, εξασφαλίζει ότι ακολουθούνται οι προτεινόμενες πρακτικές και πρότυπα, όπως η ανεξαρτησία και η αμεροληψία, η διαφάνεια των πηγών, η διαφάνεια στη χρηματοδότηση, η μεθοδολογία ελέγχου και η δέσμευση για ανοικτές και ειλικρινείς διορθώσεις.
Για λόγους πλήρους διαφάνειας, πρέπει να αναφέρουμε πως από τις αρχές του 2023 το Fact-Check Cyprus έχει συνεργαστεί με το Greece Fact Check σε επίπεδο ανταλλαγής πληροφοριών, fact-checks, απόκτησης τεχνογνωσίας, μεθοδολογικού ελέγχου και γενικά εφαρμογής καλών πρακτικών κατά της παραπληροφόρησης. Το Greece Fact Check είναι ανεξάρτητος μη κερδοσκοπικός οργανισμός στην Ελλάδα και δεν εμπλέκεται στην επιλογή της θεματολογίας μας.
Η ομάδα Fact Check Cyprus υπάρχει από τις αρχές του 2021 όταν και ξεκίνησε να δημοσιεύει fact-checks. Αποτελείται από άτομα με πολύχρονη γνώση σε ποικίλα πεδία (για παράδειγμα Βιολογία, Επιστήμη Τροφίμων, Ψυχολογία, Γλωσσολογία), τα οποία διαψεύδουν ανακριβείς ή ψευδείς αναρτήσεις στον κυπριακό και γενικότερα ελληνόφωνο κυβερνοχώρο. Η ομάδα επέδειξε έντονη δραστηριότητα κατά την περίοδο του κορονοϊού με αποδόμηση διαφόρων μύθων που κυκλοφορούσαν σχετικά με το θέμα, αλλά παράλληλα ασχολείται και με άλλες θεματικές. Εκτός από την ομάδα Fact Check Cyprus, το Κέντρο αποτελείται από ακαδημαϊκούς και ερευνητές, αλλά και από Fact Checkers οι οποίοι ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με την αποδόμηση ψευδών ειδήσεων και μύθων που κυκλοφορούν για διάφορα θέματα.
Τα τελευταία χρόνια, και κυρίως με την εμφάνιση της πανδημίας του κορονοϊού, παρατηρείται μια έκρηξη ψευδών ειδήσεων στο διαδίκτυο, οι οποίες σκοπό έχουν να παραπληροφορήσουν το ευρύ κοινό. Το φαινόμενο της παραπληροφόρησης έχει ενταθεί ακόμη περισσότερο με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς και τη μετανάστευση. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται διάφοροι μύθοι και αντιεπιστημονικές απόψεις, οι οποίες κυκλοφορούν ευρέως και γίνονται συχνά viral, επηρεάζοντας αρνητικά την κοινή γνώμη.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Ειδικού Ευρωβαρόμετρου που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2021 η Κύπρος έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό εσφαλμένης αποδοχής θεωριών συνωμοσίας στην Ευρώπη. Είναι, λοιπόν, επιτακτική ανάγκη να γίνουν προσπάθειες καταπολέμησης αυτού του φαινομένου καθώς η παραπληροφόρηση αποτελεί απειλή για τη Δημοκρατία και μπορεί να καταστρέψει ζωές, προωθώντας το μίσος και την πόλωση και αποτελώντας όπλο άσκησης “μαλακής ισχύος” από άλλα κράτη με σκοπό τη διάβρωση της κοινωνικής συνοχής και τον αρνητικό επηρεασμό της κοινής γνώμης.
Στόχος λοιπόν του Κέντρου είναι η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και η αποδόμηση των ψευδών ειδήσεων, δημιουργώντας μία ομάδα που θα λειτουργεί ως ασπίδα στον ελληνόφωνο και κυρίως τον κυπριακό χώρο για τον περιορισμό της διάχυσης μη έγκυρων πληροφοριών.
Από τις αρχές του 2021, το Fact-Check Cyprus δραστηριοποιείται στον έλεγχο γεγονότων, όμως τον τελευταίο χρόνο έχουμε πραγματοποιήσει σημαντικές αλλαγές για να ενισχύσουμε την αξιοπιστία μας και να προσφέρουμε καλύτερη εμπειρία στους αναγνώστες μας. Συγκεκριμένα, έχουμε καθιερώσει μια τυποποιημένη δομή για όλα τα άρθρα, διευκολύνοντας έτσι την ανάγνωση και τη διασταύρωση των πληροφοριών από το κοινό. Επιπλέον, αναβαθμίσαμε την ιστοσελίδα μας για να βελτιώσουμε την πλοήγηση, καθιστώντας την πιο φιλική και λειτουργική. Επίσης, προσθέσαμε σφραγίδες σε όλες τις εξωτερικές εικόνες των άρθρων μας, δίνοντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να αναγνωρίζει άμεσα το θέμα του άρθρου και την κατηγορία στην οποία ανήκει. Τέλος, για να ενισχύσουμε και να βελτιώσουμε την επικοινωνία με τους αναγνώστες, υιοθετήσαμε τη χρήση της εφαρμογής WhatsApp, που είναι σε εμφανή θέση στην αρχική μας σελίδα. Με αυτές τις βελτιώσεις, στόχος μας είναι να προσφέρουμε ένα πιο αξιόπιστο και εύχρηστο περιβάλλον για τους αναγνώστες μας.
Η δουλειά του fact-checker συχνά συνοδεύεται από παρενοχλήσεις, απειλές και online εκφοβισμό. Αυτό μπορεί να έχει αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες στην ομάδας μας. Έχουμε προβλέψει για αυτό το ενδεχόμενο. Αφενός προσφέρουμε στα μέλη μας την οικονομική υποστήριξη για την αντιμετώπιση νομικών απειλών, αλλά και την ψυχολογική υποστήριξη που εθελοντικά προσφέρουν η Δρ. Λίνα Ευθυβούλου και η Δρ. Κωνσταντίνα Ζαμπά. Όλα τα μέλη μας έχουν πρόσβαση σε οδηγούς αντιμετώπισης τυχόν παρενοχλήσεων και απειλών.