Ισχυρισμός: Νέα έρευνα αποκαλύπτει ότι τα εμβόλια mRNA για τον COVID-19 προκαλούν ψυχιατρικά προβλήματα. Αλλάζει η συμπεριφορά και η προσωπικότητα των ατόμων.
Συμπέρασμα: Στην εν λόγω μελέτη παρατηρήθηκαν κάποιες συσχετίσεις με συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές, ενώ βρέθηκε επίσης προστατευτική επίδραση έναντι άλλων διαταραχών. Αυτό δεν συνεπάγεται με κανένα τρόπο την επίδραση είτε στη συμπεριφορά είτε στην προσωπικότητα των ανθρώπων, τα οποία διαφέρουν με πολλούς τρόπους από τις ψυχιατρικές διαταραχές και απαιτούν ιδιαίτερα ψυχομετρικά εργαλεία για να εκτιμηθούν, τα οποία η εν λόγω έρευνα δεν έχει συμπεριλάβει. Τέλος ως παρατηρησιακή μελέτη η έρευνα δεν αποδεικνύει την ύπαρξη αιτιώδους σχέσης μεταξύ εμβολιασμού και των συγκεκριμένων ψυχιατρικών διαταραχών. Με άλλα λόγια δεν αποδεικνύεται ότι ο εμβολιασμός προκαλεί τις εν λόγω ψυχιατρικές διαταραχές. Υποδηλώνει μόνο συνύπαρξη η οποία μπορεί να οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες πέρα από τον εμβολιασμό.
Διάφορες ιστοσελίδες (όπως pronews.gr, ανιχνεύσεις.gr) και πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων (Tik Tok, X, Linkedin) διαδίδουν ψευδείς ισχυρισμούς σχετικά με μια έρευνα που “επιβεβαιώνει” ότι τα εμβόλια mRNA προκαλούν αλλαγές στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα των εμβολιασμένων. Οι δημοσιεύσεις αποδίδουν αυτές τις μεταβολές στην πρωτεΐνη ακίδα των εμβολίων.
Τι ισχύει
Η μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Molecular Psychiatry στις 4 Ιουνίου 2024 εξέτασε τη συσχέτιση μεταξύ του εμβολιασμού κατά της COVID-19 και των ψυχιατρικών επιδράσεων, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τη Νότια Κορέα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο εμβολιασμός συνδέθηκε με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άγχους, κατάθλιψης, διαταραχές ύπνου, διασχιστικές διαταραχές και διαταραχές σχετιζόμενες με το στρες. Ωστόσο, η μελέτη κατέληξε επίσης ότι ο εμβολιασμός φάνηκε να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης σχιζοφρένειας και διπολικής διαταραχής, γεγονός που δεν αναφερεται στα άρθρα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο. Επιπρόσθετα, η έρευνα δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά σε συναισθηματικές μεταβολές των συμμετεχόντων μετά τον εμβολιασμό – είτε αυτές αφορούν τους φόβους τους ή τη γενικότερη στάση τους απέναντι στη ζωή.
Ψυχιατρικές διαταραχές, προσωπικότητα και συμπεριφορά
Οι ισχυρισμοί που κυκλοφορούν αναφέρουν ότι ο εμβολιασμός κατά της covid-19 προκαλεί αλλαγές στη συμπεριφορά και την προσωπικότητα των ατόμων, λόγω του αυξημένου ρίσκου για συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές σε άτομα που έχουν εμβολιαστεί. Οι ψυχιατρικές διαταραχές είναι διαγνώσιμες ιατρικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου και απαιτούν εξειδικευμένη θεραπεία. Χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένα συμπτώματα και έχουν βιολογικές ή περιβαλλοντικές αιτίες. Αντίθετα η συμπεριφορά και η προσωπικότητα, είναι φυσιολογικά χαρακτηριστικά που διαμορφώνονται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αποτελούν μέρος της ανθρώπινης ποικιλομορφίας και μπορούν να εξελιχθούν μέσω προσωπικής ανάπτυξης, χωρίς να απαιτούν ιατρική παρέμβαση (Πηγή 1, Πηγή 2).
Η διάγνωση ψυχιατρικών προβλημάτων ή διαταραχών μπορεί να συνδέεται με τη συμπεριφορά ή την προσωπικότητα, αλλά δεν μπορούμε να ισχυριστούμε αυτόματα ότι ένας παράγοντας που συνδέεται με μία διαταραχή, συνδέεται επίσης με τη συμπεριφορά ή την προσωπικότητα, καθώς αυτά λειτουργούν σε διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης και περιλαμβάνουν διακριτούς, αν και αλληλένδετους, μηχανισμούς. Οι ψυχιατρικές διαταραχές διαγιγνώσκονται με βάση σύνολα συμπτωμάτων, τα οποία συχνά περιλαμβάνουν γνωστικές, συναισθηματικές και φυσιολογικές δυσλειτουργίες, και απαιτούν συγκεκριμένα εργαλεία όπως το DSM-5. Από την άλλη πλευρά, η συμπεριφορά αναφέρεται σε παρατηρήσιμες πράξεις που επηρεάζονται από πολυάριθμους παράγοντες πέρα από τις ψυχιατρικές καταστάσεις, όπως το εκάστοτε περιβάλλον και οι μαθημένες εμπειρίες. Η προσωπικότητα, από την άλλη πλευρά, αποτελείται από πιο ευρείες και σταθερές ιδιότητες που διαμορφώνουν μακροπρόθεσμα τα μοτίβα σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς.
Τα ψυχιατρικά συμπτώματα μπορεί να μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, επηρεαζόμενα από περιβαλλοντικούς, βιολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Για παράδειγμα, ένα άτομο με άγχος μπορεί να αποφεύγει κοινωνικές καταστάσεις, αλλά παράλληλα να είναι ιδιαίτερα επιμελές και εξωστρεφές σε άλλες συνθήκες, γεγονός που δείχνει ότι η συμπεριφορά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι ότι η ίδια ψυχιατρική διαταραχή μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικές συμπεριφορές σε διαφορετικά άτομα. Για παράδειγμα, δύο άνθρωποι με κατάθλιψη μπορεί να εκδηλώσουν εντελώς διαφορετικές συμπεριφορές—ο ένας να αποσυρθεί κοινωνικά, ενώ ο άλλος να επιδείξει παρορμητικές τάσεις. Παράλληλα, διαφορετικοί τύποι προσωπικότητας μπορούν να εμπλέκονται στην εμφάνιση της ίδιας διαταραχής. Ένα άτομο με υψηλή νευρωτικότητα και ένα άτομο με υψηλή εσωστρέφεια μπορεί και τα δύο να έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης κατάθλιψης, αλλά για διαφορετικούς λόγους. Αυτό αναδεικνύει τη σύνθετη αλληλεπίδραση μεταξύ ψυχιατρικών καταστάσεων, προσωπικότητας και συμπεριφοράς.
Γιατί οι εμβολιασμένοι έχουν υψηλότερο κίνδυνο συγκεκριμένων ψυχιατρικών διαταραχών;
Η ερμηνεία των ευρημάτων της μελέτης που εντόπισε συσχετίσεις μεταξύ της κατάστασης εμβολιασμού για την COVID-19 και ορισμένων ψυχιατρικών διαταραχών απαιτεί προσεκτική ανάλυση. Είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε ότι η συσχέτιση δεν συνεπάγεται αιτιότητα· με άλλα λόγια, το γεγονός ότι δύο μεταβλητές σχετίζονται μεταξύ τους δεν σημαίνει ότι η μία προκαλεί την άλλη. Αυτή η αρχή είναι θεμελιώδης στην επιστημονική έρευνα ώστε να αποφεύγονται λανθασμένες ερμηνείες. Μια συσχέτιση δείχνει τη σχέση μεταξύ δύο μεταβλητών, αλλά δεν αποδεικνύει ότι η αλλαγή στη μία προκαλεί αλλαγή στην άλλη. Για παράδειγμα, έχει βρεθεί στη διεθνή βιβλιογραφία συσχέτιση μεταξύ κατά κεφαλήν κατανάλωσης σοκολάτας και κατά κεφαλήν βραβείων Νόμπελ σε μία χώρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η κατανάλωση σοκολάτας προκαλεί την επιτυχία στα βραβεία Νόμπελ, αλλά πιθανώς ένα τρίτος παράγοντας επηρεάζει και τις δύο μεταβλητές. Αυτός ο παράγοντας μάλλον είναι η οικονομική κατάσταση μίας χώρας και η ευημερία των κατοίκων της. Αυτό δείχνει ότι, χωρίς να ληφθούν υπόψη άλλοι παράγοντες, η υπόθεση ότι η συσχέτιση σημαίνει αιτιότητα μπορεί να είναι παραπλανητική.
Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν τη συσχέτιση μεταξύ της κατάστασης εμβολιασμού για την COVID-19 και των ψυχιατρικών διαταραχών χωρίς να υποδηλώνεται απαραίτητα ότι τα εμβόλια προκαλούν αυτές τις διαταραχές. Ένας τέτοιος παράγοντας που θα μπορούσε να εμπλέκεται είναι η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και η προκατάληψη της επιτήρησης (surveillance bias). Τα άτομα που εμβολιάζονται συχνά έχουν συχνότερη επαφή με το σύστημα υγείας, αυξάνοντας την πιθανότητα διάγνωσης και καταγραφής ψυχιατρικών καταστάσεων. Αυτή η ενισχυμένη επιτήρηση μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα ποσοστά αναφερόμενων περιστατικών μεταξύ των εμβολιασμένων ατόμων, όχι επειδή το εμβόλιο προκαλεί αυτές τις καταστάσεις, αλλά επειδή υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα διάγνωσης. Επίσης, άλλος παράγοντας θα μπορούσε να αφορά τα χαρακτηριστικά των ατόμων που αρνούνται τον εμβολιασμό: έχουν καταγραφεί στη βιβλιογραφία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μεταξύ αυτών των ατόμων, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει γενικότερες διαφορές μεταξύ όσων εμβολιάζονται και όσων δεν εμβολιάζονται.
Αν και τα εμβόλια κατά της Covid-19 μπορεί να έχουν παρενέργειες, σοβαρά ψυχιατρικά ανεπιθύμητα συμβάντα φαίνεται να είναι σπάνια και τα ευρήματα αντιφατικά. Έρευνα στη Μπακλαντές έδειξε ότι οι εμβολιασμένοι είχαν λιγότερες ψυχιατρικές διαταραχές από τους ανεμβολίαστους, ενώ άλλη έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε περισσοτερες ψυχικές διαταραχές σε άτομα που νόσησαν με Covid-19 και ειδικά σε ανεμβολίαστους μέχρι και ένα χρόνο μετά τη νόσηση. Αυτά τα απολέσματα παρουσιάζουν μία εικόνα διαφορετική από την πρόσφατη έρευνα στο Molecular Psychiatry για τη σχέση εμβολιασμού και ψυχιατρικών διαταραχούν και υποδηλώνουν την περιπλοκότητα του ζητήματος, αλλά και το ότι ενδέχεται οι ψυχιατρικές διαταραχές που παρατηρήθηκαν στη Νότια Κορέα να μην οφείλονται στον εμβολιασμό καθ’εαυτό αλλά σε κάποιο άλλο παράγοντα που συνυπάρχει.
Παρόλο που τα ευρήματα είναι σημαντικά, οι ίδιοι οι συγγραφείς τονίζουν στη δημοσιευση ότι χρειάζονται περαιτέρω έρευνες για να αποδειχθεί αν όντως τα εμβολια για τη COVID-19 σχετιζονται με ψυχιατρικες διαταραχες και ποιοι είναι οι πιθανοί μηχανισμοί πίσω από αυτές τις συσχετίσεις. Επίσης, δηλώνουν οι ίδιοι ότι χρειάζονται πιο μακροπρόθεσμες έρευνες (πέραν των τριών μηνών που μελέτησε η συγκεκριμένη έρευνα) για να επιβεβαιωθεί η σχέση μεταξύ εμβολιασμού και ψυχιατρικών διαταραχών. Τέλος, η έρευνα όχι μόνο δεν προτείνει την απαγόρευση των εμβολίων κατά του κορωνοϊου, αλλά αντιθέτως αναγνωρίζει τα «σημαντικά κλινικά οφέλη του εμβολιασμού κατά της COVID-19».
Συμπέρασμα: Στην εν λόγω μελέτη παρατηρήθηκαν κάποιες συσχετίσεις με συγκεκριμένες ψυχιατρικές διαταραχές, ενώ βρέθηκε επίσης προστατευτική επίδραση έναντι άλλων διαταραχών. Αυτό δεν συνεπάγεται με κανένα τρόπο την επίδραση είτε στη συμπεριφορά είτε στην προσωπικότητα των ανθρώπων, τα οποία διαφέρουν με πολλούς τρόπους από τις ψυχιατρικές διαταραχές και απαιτούν ιδιαίτερα ψυχομετρικά εργαλεία για να εκτιμηθούν, τα οποία η εν λόγω έρευνα δεν έχει συμπεριλάβει. Τέλος ως παρατηρησιακή μελέτη η έρευνα δεν αποδεικνύει την ύπαρξη αιτιώδους σχέσης μεταξύ εμβολιασμού και των συγκεκριμένων ψυχιατρικών διαταραχών. Με άλλα λόγια δεν αποδεικνύεται ότι ο εμβολιασμός προκαλεί τις εν λόγω ψυχιατρικές διαταραχές. Υποδηλώνει μόνο συνύπαρξη η οποία μπορεί να οφείλεται σε ποικίλους παράγοντες πέρα από τον εμβολιασμό.
