- Ισχυρισμοί:
- Οι εμβολιασμοί για COVID-19 αυξάνουν την πιθανότητα για μόλυνση από την ασθένεια.
- Οι εμβολιασμοί για COVID-19 μειώνουν το προσδόκιμο ζωής.
Συμπέρασμα Οι παραπάνω ισχυρισμοί βασίζονται σε συσχετίσεις που δεν υποδηλώνουν αιτιώδη συνάφεια. Δεν έχει βρεθεί ότι οι εμβολιασμοί για COVID-19 μειώνουν το προσδόκιμο ζωής, ούτε ότι αυξάνουν τις πιθανότητες μόλυνσης από τον ιό.
Παράδειγμα ανάρτησης
Τι ισχύει
Το συγκεκριμένο άρθρο πραγματεύεται δύο ψευδείς ισχυρισμούς:
- Οι εμβολιασμοί για COVID-19 αυξάνουν την πιθανότητα για μόλυνση από την ασθένεια.
- Οι εμβολιασμοί για COVID-19 μειώνουν το προσδόκιμο ζωής.
Και οι δυο ψευδείς ισχυρισμοί προέρχονται από ελλιπή κατανόηση ή και σύγχυση των ακόλουθων στατιστικών όρων: α) συσχέτιση (correlation) και β) αιτιώδης συνάφεια (causation). Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται παρερμηνεία των αποτελεσμάτων επιστημονικών δημοσιεύσεων.
Η συσχέτιση είναι ένας στατιστικός δείκτης που περιγράφει τη σχέση μεταξύ δύο μεταβλητών: στην ύπαρξη συσχέτισης, όταν αλλάζει μια μεταβλητή, αλλάζει και η άλλη. Η συσχέτιση δείχνει μία συνδιακύμανση των μεταβλητών, χωρίς όμως να μας λέει κάτι για το πού οφείλεται η σχέση αυτή. Σε μία συσχέτιση λοιπόν δεν μπορούμε να βγάλουμε κάποιο συμπέρασμα για τις αιτίες που την προκαλούν. Με άλλα λόγια, δύο μεταβλητές που χαρακτηρίζονται από στατιστικά σημαντική συσχέτιση, δεν συνδέονται απαραίτητα με άμεση ή έμμεση αιτιώδη σχέση.
Αιτιώδης συνάφεια σημαίνει ότι οι αλλαγές στη μία μεταβλητή επιφέρουν αλλαγές στην άλλη. Υπάρχει μια σχέση αιτίας-αποτελέσματος μεταξύ μεταβλητών. Οι δύο μεταβλητές συσχετίζονται μεταξύ τους και υπάρχει επίσης αιτιώδης σχέση μεταξύ τους.
Μια συσχέτιση λοιπόν δεν συνεπάγεται αιτιώδη συνάφεια, αλλά η αιτιώδης συνάφεια συνεπάγεται πάντα συσχέτιση.
Και οι δύο ισχυρισμοί έχουν αναπαραχθεί από τη σελίδα παραπληροφόρησης The Exposé. Η The Exposé (παλαιότερα γνωστή ως The Daily Exposé) είναι ένας βρετανικός ιστότοπος θεωριών συνωμοσίας και ψευδών ειδήσεων που δημιουργήθηκε το 2020 από τον Jonathan Allen-Walker. Είναι γνωστή για τη δημοσίευση παραπληροφόρησης σχετικά με την COVID-19 και τα εμβόλια.
Ισχυρισμός 1
Ο πρώτος ψευδής ισχυρισμός προέρχεται από παρερμηνεία μιας μελέτης, η οποία στηρίχθηκε σε δεδομένα από πέραν των 50.000 υπαλλήλων της Cleveland Clinic και δημοσιεύθηκε στο Open Forum Infectious Diseases. Είχε ως στόχο να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα του δισθενούς ενισχυτικού εμβολίου έναντι της παραλλαγής όμικρον μεταξύ Σεπτεμβρίου 2022 και Μαρτίου 2023, περίοδο κατά την οποία το 8,7% των εργαζομένων βρέθηκαν θετικοί.
Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το ενισχυτικό εμβόλιο παρέχει κάποια προστασία. Το δισθενές εμβόλιο προτρέπει το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει τόσο την αρχική πρωτεΐνη ακίδας του ιού, όσο και την παραλλαγή που βρίσκεται στα στελέχη BA.4 και BA.5, οι οποίες αποτελούν τις πιο πρόσφατες κυρίαρχες υποπαραλλαγές Όμικρον.
Παρόλο που ο στόχος της μελέτης ήταν η αποτελεσματικότητα του δισθενούς εμβολίου, οι ερευνητές παρατήρησαν το εξής ενδιαφέρον: τα άτομα που έλαβαν περισσότερες δόσεις εμβολίου πριν από τις 12 Σεπτεμβρίου 2022 (ημέρα κατά την οποία το δισθενές αναμνηστικό εμβόλιο έγινε διαθέσιμο στην κλινική του Κλίβελαντ) φαίνονταν να έχουν υψηλότερο ποσοστό θετικών τεστ τους επόμενους μήνες σε σχέση με άτομα που είχαν κάνει λιγότερα εμβόλια.
Οι ερευνητές δεν κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι περισσότερες δόσεις προκαλούσαν υψηλότερο κίνδυνο μόλυνσης, και με βάση την συγκεκριμένη ανάλυση που έκαναν δεν μπορουν να καταλήξουν σε αυτό το συμπερασμα, γιατι δεν έχουν κάνει στατιστικές προσαρμογές και κανονικοποίηση για τις διαφορές μεταξύ των υπο-μελέτη ομάδων. Τέτοια φαινόμενα είναι πολύ πιθανόν να παρατηρηθούν σε μελέτες παρατήρησης (observational studies). Παράγοντες όπως ηλικία, φύλο, υποκείμενα νοσήματα, συμπεριφορές κτλ. επηρεάζουν τα αποτελέσματα και για την συγκεκριμένη παρατήρηση δεν έχουν ληφθεί υπόψιν. .
Αυτό το εύρημα ήταν μια συσχέτιση που θα μπορούσε να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες πέρα από εμβόλιο. Με άλλα λόγια, αυτή η συσχέτιση ΔΕΝ δείχνει αιτιώδη σχέση μεταξύ εμβολίων και μόλυνσης. Αντίθετα, μελέτες έχουν γενικά διαπιστώσει ότι κάθε πρόσθετη δόση εμβολίου μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης συμπτωματολογίας μετά από μόλυνση από την COVID-19.
Η συγκεκριμένη δημοσίευση αναφέρει κάποιους πιθανούς ανοσολογικούς μηχανισμούς που έχουν προταθεί, με τους οποίους το εμβόλιο μπορεί να παρέχει λιγότερη προστασία από την αναμενόμενη. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε επίσης να προέρχεται από έναν συνεπιδρόντα παράγοντα (confounding factor), δηλαδή κάποιο χαρακτηριστικό των ανθρώπων που έκαναν περισσότερα εμβόλια που τους οδήγησε να έχουν υψηλότερο αριθμό θετικών τεστ. Για παράδειγμα, υπάρχει η πιθανότητα οι άνθρωποι οι οποίοι έκαναν περισσότερες αναμνηστικές δόσεις να συμμετέχουν σε περισσότερες κοινωνικές δραστηριότητες, αυξάνοντας έτσι το ρίσκο μόλυνσης από τον ιό. Άλλη πιθανότητα είναι ότι οι άνθρωποι που δεν κάνουν εμβόλια μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να κάνουν τεστ αν μολυνθούν. Αυτό θα μπορούσε να παραπλανήσει στο ότι τα άτομα με λιγότερα εμβόλια διέτρεχαν χαμηλότερο κίνδυνο μόλυνσης, χωρίς αυτό να είναι αλήθεια.
Η μελέτη επίσης δεν περιελάμβανε δεδομένα για τεστ στο σπίτι. Οι εργαζόμενοι έπρεπε να βγουν θετικοί με τεστ PCR για να πάρουν άδεια από την εργασία τους για COVID-19. Αυτό αυτόματα απέκλεισε ανθρώπους που μπορεί να είχαν μολυνθεί από τον ιό αλλά βασίστηκαν για τη διάγνωση σε τεστ που γίνεται στο σπίτι.
Οι ερευνητές αναφέρουν επίσης ότι ο χρόνος από την τελευταία φορά που μολύνθηκαν οι εργαζόμενοι μπορεί να μπερδέψει τα αποτελέσματα, καθώς τα άτομα που είχαν μολυνθεί πιο πρόσφατα διέτρεχαν χαμηλότερο κίνδυνο για μόλυνση από COVID-19. Ο εμβολιασμός μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης, αλλά μόνο για κάποιο χρονικό διάστημα, επομένως είναι πιθανό τα άτομα με λιγότερους εμβολιασμούς να έχουν περισσότερες πιθανότητες να έχουν μολυνθεί πιο πρόσφατα, με αποτέλεσμα να έχουν προστασία κατά τη διάρκεια της περιόδου μελέτης.
Συμπέρασμα
Μελέτες όπως αυτή στην κλινική του Κλίβελαντ μπορούν να αναδείξουν σχέσεις συσχέτισης μεταξύ παραγόντων, χωρίς όμως να επιβεβαιώνεται σχέση αιτιώδους συνάφειας. Με άλλα λόγια, παρόλο που φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ αριθμού δόσεων του εμβολίου και πιθανότητας θετικού τεστ, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί τι προκάλεσε αυτά τα μοτίβα.
Ισχυρισμός 2
Ο δεύτερος ψευδής ισχυρισμός είναι ότι τα εμβολιασμένα άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο θνησιμότητας για κάθε δόση εμβολίου που λαμβάνουν. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν στοιχεία ότι τα εμβόλια κατά της COVID-19 μειώνουν το προσδόκιμο ζωής των εμβολιασμένων ατόμων. Το αφήγημα ότι τα εμβόλια κατά της COVID-19 ευθύνονται για την αύξηση των θανάτων έχει γίνει ένας δημοφιλής μύθος παραπληροφόρησης.
Ο ισχυρισμός αυτός προέρχεται από μια συνέντευξη του ασφαλιστικού αναλυτή Josh Stirling που αναφέρει ότι “κάθε επιπλέον δόση εμβολίου αυξάνει τη θνησιμότητα κατά 7%”. Ο Stirling έφτασε σε αυτό το νούμερο συγκρίνοντας την αλλαγή στα επίπεδα θνησιμότητας από το 2021 έως το 2022 σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ και συσχετίζοντας το με τον αριθμό των δόσεων εμβολίων που διανέμονται σε κάθε περιοχή. Παρατήρησε ότι η αύξηση της θνησιμότητας από κάθε αιτία ήταν υψηλότερη στις περιοχές με υψηλότερη κάλυψη εμβολιασμού. Από αυτό, υπέθεσε αύξηση 7% στον κίνδυνο θνησιμότητας από το 2021 έως το 2022 για κάθε δόση εμβολίου που χορηγείται. Επομένως, όπως και στον ισχυρισμό 1, βρήκε μία συσχέτιση ανάμεσα στον αριθμό των δόσεων εμβολίου και την αύξηση της θνησιμότητα.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά προβλήματα με τη μεθοδολογία και την ανάλυση του Stirling. Οι περιοχές που συνέκρινε διέφεραν πολύ ως προς τα δημογραφικά στοιχεία, τις πολιτικές που ακολουθούνταν και την οικονομία. Όλοι αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το πόσο πιθανό είναι ένα άτομο να εμβολιαστεί και πόσο πιθανό είναι να πεθάνει. Ως εκ τούτου, αυτοί οι παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν σε μεροληπτικά αποτελέσματα εάν δεν ληφθούν υπόψη, όπως συνέβη με την ανάλυση του Stirling.
Επιπλέον, η ανάλυση του Stirling πραγματοποιήθηκε σε επίπεδο γενικού πληθυσμού. Τα δεδομένα που χρησιμοποίησε δεν περιείχαν πληροφορίες σχετικά με την κατάσταση εμβολιασμού των ατόμων που πέθαναν το 2021 και το 2022, πράγμα που σημαίνει ότι δεν μπορούμε να πούμε εάν η αυξημένη θνησιμότητα εμφανίστηκε κυρίως σε εμβολιασμένα ή μη εμβολιασμένα άτομα.
Επίσης, η σύγκριση του Stirling είναι βασισμένη στη μεταβολή της σχετικής θνησιμότητας με αποτέλεσμα να λείπει από αυτή την εξίσωση η απόλυτη θνησιμότητα κάθε αιτίας σε αυτήν την περιοχή. Για παράδειγμα, μια περιοχή που υποφέρει από εξαιρετικά υψηλό ποσοστό θνησιμότητας, αλλά με ελαφρώς λιγότερους ανθρώπους που πεθαίνουν το 2022 σε σύγκριση με το 2021, θα παρουσίαζε μείωση της θνησιμότητας. Αντίθετα, μια περιοχή με πολύ χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, αλλά στην οποία πέθαναν ελαφρώς περισσότεροι άνθρωποι το 2022 σε σχέση με το 2021, θα παρουσίαζε αύξηση της θνησιμότητας.
Συμπέρασμα
Τα συμπεράσματα της ανάλυσης του Stirling βασίστηκαν σε μια συσχέτιση μεταξύ αριθμού εμβολίων και αύξησης της θνησιμότητας για να συναχθεί μια αιτιώδης σχέση. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, η ύπαρξη συσχέτισης δεν υποδηλώνει σχέση αιτίας αποτελέσματος . Επομένως, η ανάλυση δεν έδειξε ότι τα εμβόλια μειώνουν το προσδόκιμο ζωής.
