Ισχυρισμός “Οι Μινωίτες πήγαν πρώτοι στην Αμερική” και “4000 χρόνια πριν από τον Κολόμβο, οι αρχαίοι Έλληνες και κυρίως οι Μινωίτες είχαν επισκεφτεί την Αμερική”.
Συμπέρασμα: Ο ισχυρισμός ότι οι αρχαίοι Έλληνες ταξίδεψαν στην Αμερική δεν απαντάται στα αρχαία κείμενα ούτε τεκμηριώνεται με επιστημονικά ή αρχαιολογικά στοιχεία. Μία ομάδα Ελλήνων επιστημόνων : προσπάθησε να αποδείξει ότι το ταξίδι όπως αναφέρεται στο κείμενο του Πλούταρχου De Facie θα μπορούσε να είχε συμβεί, χωρίς όμως να δίνει στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι όντως έγινε. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κανένα αρχαίο κείμενο που να αναφέρεται ρητά στην Αμερική, και δεν υπάρχουν καθόλου αρχαιολογικά, γενετικά ή άλλα ευρήματα που να συνδέουν τους αρχαίους Έλληνες και τους Μινωίτες με την Αμερική. Η μετάβαση των αρχαίων Ελλήνων στην Αμερική αποτελεί μία υπόθεση εντελώς ατεκμηρίωτη μέχρι σήμερα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι βίντεο που αναρτήθηκε στο Facebook και μέσα σε δυο ημέρες συγκέντρωσε 2.300 κοινοποιήσεις και 250.000 προβολές:
Τι ισχύει
Έχει γίνει πολύ δημοφιλής στο διαδίκτυο και σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, τόσο σε βίντεο όσο και σε άρθρα σε ιστοσελίδες και blog, ο ισχυρισμός ότι οι αρχαίοι Έλληνες και συγκεκριμένα οι Μινωίτες ήταν οι πρώτοι που ανακάλυψαν την Αμερική 4000 χρόνια πριν από τον Χριστόφορο Κολόμβο. Ο ισχυρισμός αυτός βασίζεται κυρίως σε δύο πηγές από την αρχαία ελληνική γραμματεία. Η πρώτη εντοπίζεται στον τέταρτο λόγο του έργου “Περί Βασιλείας” του Δίωνος του Προυσαέως (ή Χρυσοστόμου), ενώ η δεύτερη βρίσκεται στο έργο “Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς Σελήνης” του Πλούταρχου. Ας δούμε τι λένε τα δύο αυτά χωρία σχετικά.
Κείμενο 1: “Περί Βασιλείας” – Δίων Χρυσόστομος
Στον τέταρτο λόγο του έργου “Περί Βασιλείας”, ο Δίων παρουσιάζει το Διογένη να συνομιλεί με το Μέγα Αλέξανδρο σχετικά με τις ιδιότητες ενός βασιλέα, με το Διογένη να τονίζει τη δύναμη του μυαλού και του χαρακτήρα και όχι τη στρατιωτική ισχύ κάποιου. Στην παράγραφο 15, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα και τη μετάφραση που ακολουθεί, ο Διογένης βλέποντας τον Αλέξανδρο να “φλέγεται από φιλοδοξία”, του τονίζει ότι με τα μυαλά που έχει δεν πρόκειται να βασιλεύσει επιτυχώς, ακόμα και αν επιτύχει μεγάλα στρατιωτικά κατορθώματα όπως την κατάληψη της Βαβυλώνας, ή της Σούσας ή των Βακτρών. Και προσθέτει πως το ίδιο ισχύει ακόμα και αν “άλλη ήπειρο καταλάβεις, μεγαλύτερη από την Ασία, πλέοντας (διεισδύοντας) τον ωκεανό”. Παραθέτει δηλαδή κάποια υποθετικά σενάρια για να δείξει στον Αλέξανδρο ότι όσο μεγάλο κατόρθωμα και να κάνει, για να βασιλεύσει σωστά απαιτείται κάτι περισσότερο από στρατιωτική ισχύ.
Η αναφορά σε μία άλλη ήπειρο περιορίζεται σε αυτό το υποθετικό σενάριο και στη φράση “Ούτε αν άλλη ήπειρο καταλάβεις, μεγαλύτερη από την Ασία, πλέοντας (διεισδύοντας) τον ωκεανό”. Σε καμία περίπτωση δεν ονομάζεται αυτή η “άλλη ήπειρος”, ούτε ο ωκεανός που πρέπει κανείς να περάσει για να τη φτάσει, παρά μόνο συγκρίνεται με την Ασία την οποία είχε ήδη καταλάβει ο Αλέξανδρος. Σαν να του λέει ο Διογένης ότι ακόμα και αν κάνεις μεγαλύτερο κατόρθωμα από αυτό που ήδη έχεις επιτύχει, πάλι δεν θα είναι αρκετό για να είσαι σωστός βασιλιάς.
Ιθ’. Και αυτός βλέποντάς τον να φλέγεται από τη φιλοδοξία, και με όλη την ψυχή του να τεντώνεται και να φέρεται όπως οι γερανοί, που όταν ορμάνε, τεντώνοντας τα φτερά τους, πετάνε “τίποτα δεν θα αποκτήσεις” είπε, “περισσότερο από κανέναν, ούτε στην πραγματικότητα θα βασιλεύσεις έχοντας τέτοια μυαλά, ούτε και αν πηδώντας το τείχος της Βαβυλώνας, καταλάβεις την πόλη, χωρίς να τρυπήσεις το τείχος ή να το καταλάβεις από κάτω. Όμοια και αυτό στη Σούσα και στις Βάκτρες. Ούτε αν άλλη ήπειρο καταλάβεις, μεγαλύτερη από την Ασία, πλέοντας (διεισδύοντας) τον ωκεανό. Ούτε αν μιμώμενος τον Κύρο εισέλθεις από τον ποταμό, σαν νερόφιδο…
Καμία λοιπόν αναφορά στην Αμερική δε γίνεται από το Δίονα το Χρυσόστομο στο κείμενο “Περί Βασιλείας”. Η αναφορά σε μία “άλλη ήπειρο” σε καμία περίπτωση δεν παραπέμπει στην Αμερική και αποτελεί λογική άλμα η σύνδεσή της στο εν λόγω κείμενο.
Κείμενο 2: “Περὶ τοῦ ἐμφαινομένου προσώπου τῷ κύκλῳ τῆς Σελήνης” – Πλούταρχος
Το έργο περιλαμβάνεται στα Ηθικά του Πλούταρχου και αποτελεί μία πραγματεία για το φεγγάρι, συζητώντας θέματα όπως το αν είναι δυνατόν να ζήσουν άνθρωποι εκεί, αν ανήκει στη γη και άλλα. Στη συζήτηση συμμετέχουν διάφοροι συγγενείς του Πλούταρχου, γνωστοί και από άλλα έργα, καθώς και ένας Καρχηδόνιος (από την Τυνησία), ο Σύλλας. Ο τελευταίος παίρνει κάποια στιγμή το λόγο για να διηγηθεί μία ιστορία την οποία άκουσε από ένα άγνωστο ξένο. Η ιστορία αυτή αφορά το σκοπό της σελήνης στο σύμπαν εξηγώντας το ρόλο της στον «κύκλο ζωής» των ψυχών και την είχαν διηγηθεί στον ξένο οι υπηρέτες του θεού Κρόνου. Πριν αρχίσει την ιστορία, ο Σύλλας κάνει μία εισαγωγή στο μύθο, στην οποία περιγράφεται πώς ο ξένος από την ήπειρο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού έφτασε στο νησί του Κρόνου, ένα από τα πολλά που βρίσκονται δυτικά της Βρετανίας, και από εκεί, αφού υπηρέτησε το θεό για τριάντα χρόνια, ταξίδεψε στην Καρχηδόνα όπου συνάντησε τον Σύλλα για να του διηγηθεί την ιστορία του.
Πριν ξεκινήσει την ιστορία του ο Σύλλας περιγράφει το ταξίδι που έκανε ο ξένος για να φτάσει στη ”μεγάλη ήπειρο”. Το ταξίδι περιγράφεται με αναφορά στην Ωγυγία, από την οποία η ήπειρος αυτή απέχει περίπου 5000 στάδια (1 στάδιο = 182 μέτρα περίπου) με καράβια που έχουν κουπιά, σε μια ευθεια από την Κασπία θάλασσα. Σύμφωνα με το μύθο, εκεί κατοικούν Έλληνες, οι απόγονοι του Κρόνου, οι οποίοι βρίσκονται εκεί εδώ και πολλά χρόνια. Ως εκ τούτου έχουν αναμειχθεί με τους απογόνους του Ηρακλή, και έχουν ξεχάσει τα ελληνικά ήθη και έθιμα και τη γλώσσα τους. Κάθε τριάντα χρόνια, όταν ο Ταύρος ευθυγραμμιστεί με τον Κρόνο, περιγράφεται ένα ταξίδι προς αυτή τη χώρα, όπου ο ξένος παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Πιο κάτω δίνεται η πορεία του ταξιδιού στο πρωτότυπο κείμενο και σε αγγλική μετάφραση.
Στο παρελθόν έγιναν προσπάθειες να εντοπιστεί η αλήθεια αυτού του ταξιδιού, αλλά οι μελετητές του Πλούταρχου και ειδικοί στον αρχαίο συγγραφέα Harold Cherniss and William C. Helmbold τονίζουν τη μυθολογική διάσταση της ιστορίας, η οποία ξεκινά με αναφορά στην Ωγυγία του Ομήρου και παραπέμπει στο μύθο της Ατλαντίδας του Πλάτωνα, ο οποίος είναι ομοίως προϊόν φαντασίας. Λένε συγκεκριμένα:
“…by using the name Ogygia at the beginning (941 A – B) he had clearly indicated the purely mythical intention of his geography…”
Η μελέτη του Λυρίτζη και των συνεργατών του (2018)
Η υπόθεση περί άφιξης των Ελλήνων στην Αμερική γνώρισε δημοτικότητα και ενισχύθηκε τα τελευταία χρόνια στο ελληνόφωνο κοινό από μία μελέτη του Λυρίτζη και των συνεργατών του που δημοσιεύτηκε το 2018 στο Journal of Coastal Research με τίτλο “Does Astronomical and Geographical Information of Plutarch’s De Facie Describe a Trip Beyond the North Atlantic Ocean?”. Η μελέτη αφορούσε συγκεκριμένα το εν λόγω έργο του Πλούταρχου, και οι συγγραφείς προσπάθησαν να εντοπίσουν την πορεία που αναφέρεται στο μύθο του Σύλλα μέσω γεωγραφικών και αστρονομικών υπολογισμών. Οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο προορισμός των Ελλήνων εποίκων μπορεί να εντοπιστεί στον Κόλπο St Lawrence και το Newfoundland του Καναδά. Καταλήγουν στο ότι η υπόθεση για ένα ταξίδι προς και από την Αμερική μπορεί να είναι πιθανό γεγονός.
Η έρευνα αυτή έχει όμως πολλούς περιορισμούς. Οι ίδιοι οι συγγραφείς αναγνωρίζοντας την απουσία ιστορικών και αρχαιολογικών ευρημάτων που να υποστηρίζουν την υπόθεσή τους περί άφιξης των Ελλήνων στην Αμερική, σημειώνουν ότι τα στοιχεία από τον Πλούταρχο και τους δικούς τους υπολογισμούς “δεν υποστηρίζονται πλήρως από αναμφισβήτητα στοιχεία. Επομένως πρέπει να ερμηνευθούν με προσοχή”. Στην πραγματικότητα δεν υποστηρίζονται από κανένα στοιχείο, αφού δεν βρέθηκε ποτέ κανένα αρχαιολογικό εύρημα που να συνδέει τους αρχαίους Έλληνες με την Αμερική.
Η μελέτη αυτή είναι η μοναδική που επιχειρεί να συνδέσει τους αρχαίους Έλληνες με την Αμερική. Παρόλο που δεν υπάρχει κάποια μελέτη που να απαντά στο Λυρίτζη και τους συνεργάτες του, το θέμα τράβηξε το ενδιαφέρον της ιστοσελίδας Hakai, η οποία επίσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τέτοιο ταξίδι δε φαίνεται να τεκμηριώνεται, παραθέτοντας γνώμες από μελετητές και αρχαιολόγους που αμφισβητούν κατηγορηματικά την άφιξη των αρχαίων Ελλήνων στην Αμερική στη βάση της έλλειψης τόσο αρχαιολογικών ευρημάτων, όσο και της τεχνολογίας που απαιτείται για να πραγματοποιηθεί ένα ταξίδι προς την Αμερική και πίσω, πέρα από τυχαία περιπλάνηση στη θάλασσα.
Από τον Πλούταρχο στους Μινωίτες
Στην πραγματεία De Facie, ο Πλούταρχος σε κανένα σημείο δεν αναφέρεται στους Μινωίτες. Πώς λοιπόν από τον Πλούταρχο φτάσαμε στην Κρήτη;
Αυτό αποτελεί εισήγηση του Λυρίτζη και των συνεργατών του. Οι συγγραφείς αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το σημείο εκκίνησης του ταξιδιού του ξένου προς την Αμερική γιατί δεν αναφέρεται πουθενά στο κείμενο του Πλούταρχου. Χρησιμοποιούν λοιπόν μία αναφορά στο μύθο που λέει ότι ο ξένος που ταξίδεψε στη μεγάλη ήπειρο πεθύμησε το “μεγάλο νησί” του. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι εκεί ήταν Έλληνες, συμπεραίνουν ότι το νησί από το οποίο καταγόταν ο επισκέπτης της μεγάλης ηπείρου ήταν ένα από τα 3 μεγάλα νησιά της Μεσογείου στα οποία ζούσαν εκείνη την εποχή Έλληνες: Κρήτη, Κύπρο ή Σικελία. Οι συγγραφείς επιλέγουν την Κρήτη γιατί βρισκόταν στη μέση των δύο άλλων νησιών και ήταν μεγάλη ναυτική δύναμη στην αρχαιότητα. Έτσι λοιπόν όσοι διαβάζουν το άρθρο θεωρούν, δίκαια, ότι οι Μινωίτες ήταν αυτοί που πρώτοι πήγαν στην Αμερική. Φυσικά και αυτό αποτελεί μία αυθαίρετη υπόθεση, η οποία δεν βασίζεται σε κανένα απτό στοιχείο.
Ινδιάνικο DNA και Μινωίτες
Ένα ακόμα στοιχείο το οποίο επικαλούνται ο Λυρίτζης και οι συνεργάτες του για να δείξουν ότι οι αρχαίοι Έλληνες ταξίδεψαν πολύ μακρυά από την πατρίδα τους είναι η ομοιότητα στο γενετικό υλικό μεταξύ τόσο των σύγχρονων Κρητών όσο και των Μινωιτών με Νεολιθικούς και Ευρωπαϊκούς λαούς, και κυρίως με Σκανδιναβούς.
Αυτή η πληροφορία περί γενετικού υλικού αναπαράγεται στα ΜΚΔ και άλλες ιστοσελίδες, αλλά μεταβάλλεται σε ομοιότητα του DNA των Μινωιτών με αυτό των Ινδιάνων της Αμερικής! Μελέτες που έχουν γίνει σχετικά με την προέλευση των Ινδιάνων της Αμερικής δεν τους συνδέουν με τους Κρήτες με κανένα τρόπο. Από τα πιο πρόσφατα στοιχεία φαίνεται ότι οι Ινδιάνοι προέρχονται από τη Σιβηρία και την Ευρασία μέσω ενός κύματος μετανάστευσης το οποίο συνέβη ενδεχομένως πριν από περισσότερα από 16,000, με περαιτέρω γενετική διαφοροποίηση στη συνέχεια. Οι Μινωίτες εμφανίστηκαν περίπου το 3000 π.Χ. και αν είχαν όντως ταξιδέψει προς την Αμερική και αναμειχθεί με τους ντόπιους Ινδιάνους, θα φαινόταν η σύνδεση στο γενετικό υλικό τους.
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός ότι οι αρχαίοι Έλληνες ταξίδεψαν στην Αμερική δεν απαντάται στα αρχαία κείμενα ούτε τεκμηριώνεται με επιστημονικά ή αρχαιολογικά στοιχεία. Μία ομάδα Ελλήνων επιστημόνων προσπάθησε να αποδείξει ότι το ταξίδι όπως αναφέρεται στο κείμενο του Πλούταρχου De Facie θα μπορούσε να είχε συμβεί, χωρίς όμως να δίνει στοιχεία που να υποστηρίζουν ότι όντως έγινε. Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κανένα αρχαίο κείμενο που να αναφέρεται ρητά στην Αμερική, και δεν υπάρχουν καθόλου αρχαιολογικά, γενετικά ή άλλα ευρήματα που να συνδέουν τους
