Ισχυρισμός: Σε πρόσφατη ανάρτηση του blog Amfipoli News, προβάλλεται ο ακόλουθος ισχυρισμός: “Θ’ αποδείξουμε ότι: Οι λέξεις «Έλλην» και «άνθρωπος» έχουν αρχετυπικά την ίδια ακριβώς σημασία. Θ’ αποδείξουμε επίσης ότι οι φέροντες τις ιδιότητες «Έλλην» και «άνθρωπος», έλκουν την καταγωγή τους από την Ανδρομέδα!!!.”
Συμπέρασμα: Ο συλλογισμός που οδηγεί σε κοινή καταγωγή των λέξεων “Έλλην”, “άνθρωπος” και “Ανδρομέδα” βασίζεται σε σειρά παρετυμολογήσεων ή γλωσσο-λογικών αλμάτων που δε βασίζονται στα ευρήματα της γλωσσολογικής επιστήμης. Η λέξη “Έλλην” είναι προελληνική, ενώ η λέξη “άνθρωπος” αβέβαιης ετυμολογίας. Η σύνδεσή τους αποτελεί αυθαίρετη επιστημονικά ενέργεια, που καταλήγει σε αληθοφανή μεν, αλλά αβάσιμη δε θεωρία.
Τι ισχύει
Σε πρόσφατη ανάρτησή του με ημερομηνία 3 Μαΐου 2024, το blog Amfipoli News, υποστηρίζει ότι οι λέξεις “Έλλην”, “άνθρωπος” και “Ανδρομέδα” έχουν την ίδια καταγωγή. Πώς γίνεται αυτό; Ας δούμε.
Ετυμολογία της λέξης “Ἕλλην”
Η λέξη “Ἕλλην” σύμφωνα με το Amfipolis News ετυμολογείται από τη ρίζα ελ- και το απαρέμφατο λην (του ρήματος λάω). Η άποψη αυτή αποτελεί παρετυμολογία, η οποία εντοπίζεται σε δύο προβληματικά σημεία. Πρώτα πρώτα το Amfipolis News υποστηρίζει ότι η ρίζα ελ- προέρχεται από, ή συμπίπτει με, τη ρίζα ηλ- του ήλιου. Αυτός ο ισχυρισμός είναι λάθος επιστημονικά, γιατί η λέξη “ἥλιος” προέρχεται από το “σaFέλıoc”, και την ινδοευρωπαϊκή ρίζα “sāwel-”. Πώς ξέρουμε ότι το Ἕλλην δεν προέρχεται από την ίδια ρίζα; Γιατί οι προγενέστερη μορφή του “ἥλιος”, το “σaFέλıoc”, μετατρέπεται στην αρκαδική διάλεκτο σε “ἀέλιος” και στη γλώσσα των επών σε “ἠέλιος”. Σε καμία διάλεκτο δεν απαντάται το “Έλλην” με τέτοιες φωνητικές παραλλαγές, που θα μαρτυρούσαν ίδια γλωσσολογικά πορεία με τον “ἥλιον”. Το ίδιο συμβαίνει και με τη λέξη “Ὄλυμπος”, η οποία απαντάται και ως “Οὐλυμπος”, και έχει ρίζα προ-ελληνική. Η ρίζα ελ- υπάρχει στα ελληνικά, όπως για παράδειγμα στη λέξη “έλος”, αλλά έχει τη σημασία του βαλτώδους τόπου και δεν συνδέεται με τη λέξη “Έλλην”. Η τελευταία έχει σκοτεινή ετυμολογία, δηλαδή δεν μπορούμε να εντοπίσουμε σε γνωστές λέξεις την ετυμολογία της, και πιθανότατα πρόκειται επίσης για προ-ελληνική λέξη.
Από την άλλη, στην παρ-ετυμολογία της λέξης “Έλλην” από το Amfipolis News υπάρχει ένα πολύ προβληματικό θέμα σε επίπεδο μορφολογίας: η παραγωγής μίας σύνθετης λέξης με τη ρίζα Ελ- και ένα απαρέμφατο. Στην ελληνική γλώσσα, όμως, για να παραχθεί μία νέα σύνθετη λέξη δεν ενώνονται κλιτοί τύποι, αλλά ενώνονται ρίζες. Το αποτέλεσμα της σύνθεσης μέσω ριζών είναι η νέα σύνθετη λέξη να έχει κατάληξη η οποία ταιριάζει στο μέρος του λόγου της λέξης. Αν η νέα λέξη που προκύπτει είναι ουσιαστικό, θα έχει τις καταλήξεις του ουσιαστικού. Αν είναι ρήμα θα έχει τις καταλήξεις του ρήματος, κοκ. Στην περίπτωση της λέξης “Έλλην”, αν όντως η λέξη προερχόταν από το Ελ- και το λάω, η νέα σύνθετη λέξη δεν θα περιείχε απαρέμφατο (πράγμα που δεν απαντάται σε ΚΑΜΙΑ άλλη αρχαιοελληνική σύνθετη λέξη), αλλά θα ήταν της μορφής “Ελ-λά-ων” ή “Ελ-λά-ος” (με τονισμό στο “λα” και όχι στο “Έλ”).
Επομένως, η λέξη “Έλλην” δεν προέρχεται από το “ἥλιος” και δεν σχετίζεται με τη λέξη “Ὄλυμπος”, αλλά πρόκειται για προ-ελληνική λέξη αγνώστου ετυμολογίας με τη σημασία αρχικά του υιού του Δευκαλίωνα, έπειτα των μελών της Θεσσαλικής φυλής της οποία ήρχε ο Έλλην και κατόπιν όλων των ελληνικών φυλών, σε αντίθεση με τους βαρβάρους. Παρόλο που είναι άγνωστης ετυμολογίας, ΔΕΝ μπορεί να συνδέεται γλωσσολογικά με τον “ήλιο” γιατί ο τελευταίος προέρχεται από ινδοευρωπαϊκή ρίζα και απαντάται με άλλες μορφές σε άλλες ελληνικές διαλέκτους.
Ετυμολογία της λέξης “ἄνθρωπος”
Η λέξη “ἄνθρωπος” έχει γίνει το αντικείμενο πολλών συζητήσεων ως προς την ετυμολογία της, αλλά μέχρι σήμερα παραμένει αγνώστου ετυμολογίας με διάφορες προτάσεις. Το Amfipoli News υποστηρίζει ότι η λέξη προέρχεται από το “ἀνήρ” και “ὤψ”, δηλαδή αυτός που έχει την όψη ανδρός, με τη σημασία του ενήλικα. Ενώ μέχρι εδώ το Amfipolis News δεν ισχυρίζεται κάτι περίεργο ή κάτι που άλλοι ερευνητές δεν έχουν σκεφτεί, ξαφνικά περνάει σε ένα λογικό άλμα. Συνδέει το “ἀνήρ” με το “πυρ (φωτιά), γιατί το αντίθετο του ανδρός/ενήλικα είναι το “νεαρόν”, το οποίο προέρχεται από τη φράση νεαρόν ύδωρ). Σε κανένα όμως λεξικό δεν αναφέρονται στις σημασίες της λέξης “ἀνήρ” όσα υποθέτει το Amfipolis News, όπως τα “ο αρχαίος, ο σοφός, ο σεβάσμιος, ο φωτεινός”. Αντίθετα, η λέξη συνδέεται με ιδιότητες που αφορούν τη γενναιότητα, και όχι την πνευματική σοφία ή λάμψη.
Η λέξη “ἄνθρωπος” λοιπόν είναι αβέβαιης ετυμολογίας. Ακόμα και αν προέρχεται όμως από τη λέξη “ἀνήρ”, αυτό δεν υποδηλώνει καμία σύνδεση ετυμολογικά ή σημασιολογικά με το “πυρ” (φωτιά) ή τη φωτεινότητα.
Ετυμολογία της λέξης “Ἀνδρομέδα”
H λέξη Ανδρομέδα, ως γυναίκα του Περσέα και μετέπειτα αστερισμός, ετυμολογείται όντως από τα “ἀνήρ” και “μέδω”. Η σημασία της λέξης όμως δεν είναι “ο (ουράνιος) τόπος, όπου βασιλεύει ο άνθρωπος”, όπως ισχυρίζεται το Amfipolis News. Δεν αναφέρεται δηλαδή σε τόπο, αλλά σε άνθρωπο, και έχει την έννοια “αυτής που κυβερνά τους άντρες”. Με τον ίδιο τρόπο που η λέξη “Λαομέδων” δεν αναφέρεται στον τόπο όπου κυβερνά ο λαός, αλλά σε αυτόν που κυβερνά το λαό.
Συμπέρασμα
Ο συλλογισμός που οδηγεί σε κοινή καταγωγή των λέξεων “Έλλην”, “άνθρωπος” και “Ανδρομέδα” βασίζεται σε σειρά παρετυμολογήσεων ή γλωσσο-λογικών αλμάτων που δε βασίζονται στα ευρήματα της γλωσσολογικής επιστήμης. Η λέξη “Έλλην” είναι προελληνική, ενώ η λέξη “άνθρωπος” αβέβαιης ετυμολογίας, και η λέξη “Ανδρομέδα” δεν αναφέρεται σε τόπο αλλά στη γυναίκα που κυβερνά τους άντρες. Η σύνδεσή τους αποτελεί αυθαίρετη επιστημονικά ενέργεια, που καταλήγει σε αληθοφανή μεν, αλλά αβάσιμη δε θεωρία.
